Deniz kirliliği dünyanın en büyük sorunlarından biri. Dünya genelinde denizlere her gün atılan yaklaşık 16.5 milyar izmarit, buradaki ekosistemi zehirliyor ve insan sağlığını tehlikeye atıyor.
Deniz kirliliği hayatı olumsuz etkilemeye devam ediyor. Yaşam kaynağımız olan deniz ve okyanuslardaki kirliliği önlemenin bizim elimizde olduğu biliyor musunuz? Milyonlarca ton plastik atıktan, farklı kimyasallara kadar denizlere karışan atıkların buradaki ekosistemi ve insanı zehirlediğinin farkında mıyız? Bu gidişatı tersine çevirmek yine insanoğluna düşüyor. Denizdeki kirliliğe yüzde 80 oranında insan elinin neden olduğunu göz ardı etmeden hepimize önemli bir sorumluluk düştüğünü ve bu konuda çeşitli çalışmalar yapan bilim insanlarına kulak vermemiz gerektiğini unutmamalıyız.
Deniz ve Okyanuslar Tehlike Altında
Okyanuslardaki çöplerin toplamının Türkiye yüzölçümünden daha büyük olduğunu her fırsatta dile getiren bilim insanları denizlere karışan yıllık plastik miktarını da 8 milyon tondan fazla olduğunu ifade ediyor. Tehlike sadece plastiklerle sınırlı değil. Sigara izmaritleri de tahminden daha büyük bir tehlike olduğunu gösteriyor. Bilinenin aksine pamuktan değil, selüloz asetat denen plastik bir malzemeden üretilen izmarit, uzun süre bozulmadan doğada kalabiliyor. Küçük bir parça olarak görülen ve insanlar tarafından ‘Ne olacak’ diyerek yere veya denize attığı bu kimyasal madde, denizde ne kadar büyük bir toksik etki yaratacağı henüz bilinmiyor. Halkın bu konuda bilinçlendirilmesi, sigara tüketiminin azaltılması veya izmaritinin çöp kutusuna atılması noktasında uyarılarda bulunmak çok önemli. Tabi burada yerel yönetimlere de önemli görev düşüyor.
52 Balık Türünün Yarısı Yok Oldu
Günde yaklaşık 16.5 milyar sigara izmaritinin denize atıldığını dünya genelinde bu durumun tek sorumlusunun biz insanlar olduğu gerçeğini aklımızdan çıkarmamalıyız. Denizlerimizdeki kirliliğin bu denli büyük olması buradaki ekosistemi, balık neslini de tehlikeye atıyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre Karadeniz’de 52 olan balık çeşidinin bugün yarısı yok olmuş durumda. Bu durum böyle devam ederse yarın avlayacak balık bulamayacağımız gerçeği ile yüzleşmeliyiz.
Denizler Plastik Atık Dolu
Sinop Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Deniz Biyolojisi Anabilim Dalı Başkanı Prof.Dr.Levent Bat, denizel ortamın son yıllardaki en büyük kirleticilerinden biri haline gelen deniz çöplerinin bugün hem deniz çevresinde hem de denizel organizmalar üzerinde olumsuz etkilere sahip olduğunu söylüyor. Deniz çöplerinin tüm deniz ve okyanuslarda sadece yoğun nüfuslu bölgelerde değil aynı zamanda insan etkileşiminden çok uzaktaki bölgelere kadar her yerde bulunduğuna dikkat çeken Prof.Dr.Bat şunları söylüyor:
“Kıyılarda yer alan kentsel atık sahaları, yasadışı çöp sahaları olarak kullanılan nehir ve göl gibi su kütleleri, diğer iç kaynaklar ve atık sahalarından nehirlerle atık taşınması, arıtılmamış kentsel kanalizasyon sistemleri ve yağmur suyu deşarjı, endüstriyel tesisler, tıbbi atıklar ve kıyı turizmi, balıkçılık ve gemicilik faaliyetleri deniz çöplerinin başlıca kaynaklarıdır. Plastik materyaller deniz çöplerinin en yaygın tipidir ve denizlerde bulunan çöpler büyük oranda plastik çöplerden (yüzde 60-80) oluşmaktadır. Plastik ve diğer sentetik materyallerin kullanımı oldukça hızlı bir şekilde artmaktadır. Bu materyallerin kullanım alanlarının geliştirilip, uygulanıp ve daha çok insana ulaşabilir olmasıyla birlikte deniz çevresine giren plastik çöplerin miktarında artış gözlenmiştir. Plastikler şu anda dünya etrafındaki kumsallar ve okyanus sularının en yaygın kirleticileri olmuşlardır. Bazı bölgelerde karşılaşılan çöplerin yüzde 90’nından da fazlasının plastik olduğu bildirilmektedir. Plastiklerin doğada kaybolma süreleri göz önüne alındığında uzun yıllar boyunca ekosistemdeki varlıklarına dikkat çekilmelidir.”
En Sık Karşılaşılan Çöp : İzmarit
“Yapılan araştırmalar şu anda okyanuslarda 5.2 trilyon plastik parçanın bulunduğunu bildirilmektedir” diyor Prof.Dr.Levent Bat. Bunun 260 bin tonunun yüzer halde bulunduğunu ve deniz dibinin her kilometrekaresinde 4 milyar mikrolifin olduğunu söylüyor. Sinop Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi Prof.Dr.Bat, “Denizlerde en çok karşılaşılan çöp tipleri arasında birinci sırada sigara izmaritleri yer alıyor” diyerek tehlikenin boyutunu şöyle anlatıyor:
5 Trilyonu Aşkın Sigara İzmariti
“Sigara izmaritini şişe kapakları, plastik içecek şişeleri, plastik torbalar ve besin ambalajları izliyor. Dünya genelinde her yıl yaklaşık 5 trilyonu aşan sigara izmaritinin atıldığı tahmin ediliyor. Geri dönüştürülmeyen plastik maddelerden üretilen sigara filtreleri hem uzun yıllar doğada kaybolmamaları hem sigara üretimi sırasında eklenen kimyasal maddeler nedeniyle tehlike oluşturuyor. Ülkemizde ve Karadeniz bölgesinde de mevcut durumu anlamaya yönelik bilimsel çalışmalar yürütülüyor. Sahiller ve deniz tabanının deniz çöpleri ile yoğun olarak kirlendiği ve bunların büyük çoğunluğunun kara kökenli kaynaklardan kaynaklandığı biliniyor. Yapılan çalışmalarda en çok rastlanılan deniz çöpleri plastikler olup bu ürünleri büyük oradan tek kullanımlık plastiklerin oluşturduğu görülüyor.”
Bilimsel Bir Çalışma Yapıldı
Sinop Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü tarafından desteklenen SÜF-1901-18-48 numaralı “Karadeniz’in Sinop İli Sahillerinde Deniz Çöplerinin Araştırılması” projesi kapsamında sanayi kirliliğinin olmadığı, balıkçılık ve turizmin ön plana çıktığı bir yerleşim alanı olan Sinop sahillerinde deniz çöplerini bir yıl boyunca mevsimsel olarak araştırdıklarını ifade ediyor Prof.Dr.Bat. Farklı kirletici kaynaklarından etkilenen sahillerde yapılan araştırma sırasında deniz çöplerinin miktarı, kompozisyonu, olası kaynakları ve orijinin belirlenmesi ve istasyonlar arası ve zamana bağlı olarak deniz çöpü miktarındaki değişimlerinin araştırıldığını aktaran Prof.Dr.Bat, “Yaptığımız çalışmalarda zamansal ve bölgesel olarak sonuçlar değişmekle birlikte yoğun miktarda deniz çöpü ile karşılaşılmış olup bunun büyük çoğunluğunu plastik çöpler (yüzde 90) oluşturduğu tespit edilmiştir. Çalışma sırasında yaz dönemlerinde turizm faaliyetlerinden kaynaklı atıklar ile karşılaşılırken sonbahar döneminde ise yoğun balıkçılık faaliyetlerinden kaynaklı özellikle köpük kutu parçalarının sahillerin önemli kirleticileri arasında yer aldığı tespit edilmiştir” diyerek şunları belirtiyor:
Balıkların Midelerinde Plastik Çöplere Rastlandı
“Yapılan çalışmalarda sentetik giysilerin yıkanması sonucunda doğaya binlerce mikron boyutunda sentetik lifin karıştığı ve kullandığımız kişisel bakım ürünlerinde yer alan plastik mikro-boncukların yine kanalizasyon sistemleri vasıtasıyla doğaya karıştığı bildirilmektedir. Yapılan son çalışmalar ile ülkemizin de bu kirlilikten yoğun bir şekilde etkilendiği tespit edilmiştir. Bu parçaların oluşturduğu en büyük tehlike de deniz canlılarının bu parçacıkları besin sanarak tüketmesidir. Yapılan son çalışmalar ve raporlar ile ülkemizde çeşitli balık türlerinin midelerinde plastik çöplere rastlanmıştır. Ayrıca yine yapılan son çalışmalarda küçük balık türlerinin besinini oluşturan zooplanktonik organizmalarda da mikroplastiklere rastlanmıştır. Ayrıca dünya genelinde bu parçacıkların besin zincirinde aktarımına dair yapılan çalışmalarda mevcut olup bu parçacıkların besin zincirinde üst basamaklara taşındığı tespit edilmiştir. Tüm dünyada içtiğimiz sudan soframıza gelen tuza kadar mikroplastik varlığı tespit edilmiştir. Üretim sırasında plastiklere eklenenlerin yanı sıra plastiklerin doğadan absorbe ettiği bileşiklerin potansiyel tehlikesi önemli bir risk oluşturmaktadır ve bu plastik parçacıkların sindirimi toksisite tehlikesini de ortaya çıkarmaktadır. Sonuç olarak plastikler son derece faydalı malzemelerdir. Ancak, denizlerde plastik kirliliği artmaya devam ederse, tüm canlılar olumsuz etkilere maruz kalabilir. Bu nedenle, kullandığımız malzemelerdeki daha iyi atık işleme uygulamaları ve daha akıllı seçimler yoluyla deniz habitatlarında plastik ve mikroplastik kalıntıların birikmesini önlememiz son derece önemlidir.”
