Charlie Chaplin ; Komünist olmayan hümanist, sosyalist olmayan toplumcu!
Mozart için söylenen bir söz vardır, “O bir uzaylıydı. Dünyaya uğradı, unutulmaz eserlerini bıraktı ve gitti” diye. İnsanoğlu sanatı keşfettiğinden bu yana böyle düşünmemize yol açan birçok sanatçı oldu elbette. Uzaylıydılar sanki, uğradılar ve gittiler… Eşsiz güzellikte eserler bırakarak…
Sir Charles Spencer Chaplin, nam-ı diğer Şarlo da benim için, tıpkı Mozart gibi sanki bir başka evrenden gelip geçmiştir bu dünyadan…
Charlie Chaplin büyük sanatçı
Londra’nın güneyindeki küçük yerleşim birimi Walworth’da 1889 yılında dünyaya gelen Charlie Chaplin, 88 yıllık ömründe ortaya koyduğu eserlerle sadece ‘büyük bir sanatçı’ olarak adını tarihe yazdırmamış, insanlık tarihindeki yerini ‘efsane’ olarak tescilleyen isimler arasında yer almış…
Bugün hayranı olduğumuz sinema, kuşkusuz bu büyük ustaya çok ama çok şey borçludur…
Dönemin şartlarında, Amerika Birleşik Devletleri’nde (ABD) kısa bir süre içerisinde sinemasıyla büyük bir açılıma imza atması, bunun karşılığında büyük bir şöhrete ulaşması, kolay olmamıştır kuşkusuz…
Lakin Chaplin’deki büyük oyunculuk gücü ve sinemanın geleceğine dair duyduğu inanç, onu çok çalışmaya teşvik etmiş, tek kelimeyle az zamanda çok büyük işlere imza atmasına yol açmıştır…
1930’ların ABD’si ekonomik buhran altında inim inim inlerken bile Charlie Chaplin sinemasıyla büyümeye devam etmiştir.
ABD’de rahatsızlık yarattı
Toplumsal sorunlara el atışı, elbette kısa sürede dikkatleri çekecek, ABD gibi ‘Derin’ bir devlette rahatsızlık yaratacaktı.
Sessiz sinema döneminde The Tramp (Serseri) ile kötü ekonomi yönetimi politikalarını, Modern Times’ta (Asri Zamanlar) işçilerin, ezilenlerin, yoksul halkın sorunlarını dile getirmiş, Great Dictatör (Büyük Diktatör) filmiyle henüz Hitler sağ iken, henüz Nazi Almanyası dimdik ayakta iken faşizmi çok sert şekilde eleştirmiştir.
Üzerine ‘Komünist’ yaftasını yapıştırmaları uzun sürmedi elbette…
ABD istihbaratını 40 yıl boyunca yönetip sonunda dünyaya Federal Soruşturma Bürosu’nu (FBI) armağan eden (!) John Edgar Hoover gibi bir gözü kara, tam 20 yıl boyunca Chaplin’i ablukaya almış ancak her seferinde hüsrana uğramıştı…
Hoover acımasızı, ‘komünistliği’nden sonuç alamayınca Chaplin’in genç kadınlara olan düşkünlüğünü, Yahudi kökenini delik deşik etmesine rağmen onu tutuklayacak ya da sınır dışı edecek tek bir şey bulamamıştı…
Charlie Chaplin toplumcuydu, insan sömürüsüne karşıydı
Sadece, 1942 yılında şöyle söylediği bilinir: Komünist değilim ama kendimi komünizm yanlısı hissettiğimi söylemekten onur duyarım...
1947’de ise muhabirlere şöyle söylüyordu: Bu günlerde ölüme sol ayağınızla adım attığınız için bile sizi komünist olmakla suçlayabilirler.
Evet, aslında hiçbir zaman komünist olmamış, sosyalist de… Ancak hümanistti, insanları eşitlik ilkesi dahilinde seviyordu. Toplumcuydu, insan sömürüsüne karşıydı…
Rusya’daki büyük devriminin hemen sonrasında ABD’ye yerleşmiş olan Chaplin’in, ‘Özgürlükler Ülkesi’nde gördüğü ve 1930’ların sonlarına kadar sürecek ‘Buhran’ krizi de hümanist ve toplumcu düşüncelerini bu yönde etkilemiştir…
Tüm bu bilinenlere rağmen 30 yıl yaşadığı ABD’yi terk edecek, Akademi’nin 1972’de verdiği Yaşam Boyu Başarı Oscar’ı alana kadar da ABD’ye geri dönmeyecekti…
Büyük usta ile ilgili yazılacak o kadar çok şey var ki… Ne bizim köşemizde sıraladığımız sözcükler onu anlatmaya yetecek ne de yazılan ve yazılması muhtemel bir kitap ne de çekilecek uzun süreli bir belgesel…
Charlie Chaplin ile ilgili en kısa, en net ama en anlamlı değerlendirmeyi yapmak işte bu yüzden belki de bir FBI ajanına düşmüştür.
Ajan, Chaplin’in dosyasındaki makalesine şöyle yazacaktır:
“Dünyanın uzak diyarlarında İsa’nın adını bile duymayan insanlar Charlie Chaplin’i tanıyor ve onu seviyor.”
İZLEMEDEN OLMAZ
Charlie Chaplin’i andığımız satırlarımızın sonunda onun efsane 2 filminin tanıtımını yapmamak ise olmazdı tabi. Benim için Chaplin’in denilince aklıma Büyük Diktarör, Yumurcak ve Altına Hücum gelir. Elbette Serseri ile Asri Zamanlar da izlenmelidir…
Bir FAŞİZM güzellemesi
GREAT DICTATOR-Büyük Diktatör(1940)
Hitler ve emrindeki Nazilerin işgal ettikleri bölgelerde yaptıklarının henüz tam olarak açığa çıkmadığı bir dönemde, Charlie Chaplin yaptığı bu film ile Hitler’in Yahudi mallarını kamulaştırması, antisemitizm, faşizm konularını Nazileri yerden yere vurarak işlemiş, hatta filmde Nazileri ‘beyinleri ve kalpleri makineden yapılma insanlar’ olarak tanımlamıştır.
Filmde Chaplin unutulmaz bir Hitler portresi çizmiştir. Ayrıca ona çok benzeyen ‘berber’ rolündedir. Kendisini Hitler zannedenlere karşı berberin yaptığı konuşma unutulmazdır:
‘Siz insanlar, makineleri yaratacak güçtesiniz, mutluluğu yaratacak güçte. Bu güçle yaşamı hür ve güzel yapın, harika bir maceraya dönüştürün…’
Sessiz sinemanın ALTIN çağı
THE GOLD RUSH-Altına Hücum (1925)
Şarlo herkes gibi altın bulup kısa yoldan zengin olmak istemektedir. Kendini Alaska’nın dondurucu soğuğunun kollarında bulduğunda ise her şey değişir. Gelme amacı ve önceliği olan altının yerini, sıcak ve güvenli bir çatı altı alır.
Yalnız küçük bir sorun vardır bu çatının altını Big Joe denen başka bir altın arayıcısıyla paylaşacaktır. Açlık, soğuk ve gözü dönmüş avcılar da bu mücadeleye eklendiğinde bu ev arkadaşlığı hiç kolay olmayacaktır. Bu hikâye de Şarlo’nun içini ısıtan tek ayrıntı ise aşk olacaktır.
Evet o bir dahiydi. Sinemanın dahisi… Kısaca onu ve filmlerini hatırlamışken Charlie Chaplin’i anlatan muhteşem bir filminden bahsetmemek ise olmazdı sanırım. Sinemanın büyük yönetmenlerinden Richard Attenborough’un(Gandhi filminin Oscarlı yönetmeni) 1992 yılında piyasaya sürülmüş Chaplin filminden bahsediyoruz.
Robert Downey Jr.’ı sinemaya kazandıran film
CHAPLİN (1992)
Charlie Chaplin, bir vodvil grubu ile çeşitli turnelere katılarak hayatını kazanmaktadır. Bir Amerika turnesinde Mack Sennett tarafından keşfedilince dünyaca ünlü olmasını sağlayacak sessiz sinema sektörüne ilk adımını atmış olur. Şarlo rolü ile dünya çapında bir ünün sahibi iken özel hayatındaki çalkantılar, her geçen gün daha çok yıpratır onu.
Bir yandan da Amerika’daki politik atmosferin iyice kızışması ve Hollywood’daki konumist avı nedeni ile ABD’ye girişinin engellenmesi, hayatındaki zorlukları pekiştirecektir. Robert Downey Jr., Kevin Kline, Diane Lane, henüz 17 yaşındaki Milla Jovovich, Dan Aykroyd, Marisa Tomei, James Woods, Anthony Hopkins ve Charli Chaplin’in kızı Geraldine Chaplin, filmin yıldız oyuncuları…
VİZYONDAKİLER…
Paul Verhoeven’den bir ‘sansasyonel’ örneği daha
BENEDETTA (2021)
Paul Verhoeven’in, 17’nci yüzyılda yaşadığı lezbiyen ilişkiler nedeniyle kilise tarafından yargılanan Benedetta Carlini’nin yaşam öyküsünü anlatan filmi Benedetta. Temel İçgüdü, Gerçeğe Çağrı, Kara Kitap gibi ses getirmiş, tartışılmış filmlerin yönetmeni Paul Verhoeven’ın heyecanla beklenen yeni filmi Benedetta’nın dünya prömiyerini geçtiğimiz yıl Cannes Film Festivali’nde yapması bekleniyordu.
Ancak salgın nedeniyle Cannes Film Festivali iptal edildi ve filmin vizyon programı da ileri bir tarihe alındı. Virginie Efira ve Charlotte Rampling’in başrollerini üstlendiği film, 6-17 Temmuz tarihleri arasında gerçekleştirilen Cannes Film Festivali’nde ana yarışma bölümünde yer aldı.
1.5 saatlik korku ve gerilim şöleni
CANDYMAN – Şeker Adamın Laneti(2021)
Candyman efsanesi yaklaşık 30 yıl sonra yine aynı mekânı merkeze alarak ama bambaşka bir yorumla seyircinin karşısına çıktı ağustos ayı itibarıyla. Rivayete göre Candyman, ayna karşısında adını beş kez söyleyen kişiye görünmektedir. Ancak onun ortaya çıkması, pek de iyi şeylere yol açmaz.
Bir üniversitede yerel efsaneler üzerine tez çalışması yapan genç bir adam, eski bir batıl inanç haline gelen Candyman’i araştırmaya karar verir. Çevresindeki insanlar ona bu konuyu araştırmaması için uyarılarda bulunsa da, o söylenilenleri umursamayarak işe koyulur.
Korkulacak bir şey olmadığını herkese kanıtlamak isteyen genç adam, ayna karşısına geçerek, yasaklı ismi beş kez telaffuz eder. Bu andan itibaren yaşananlar, hiç de genç adamın düşündüğü gibi olmaz.
Margot Robie’nin güzeliği için…
DREAMLAND-Düşler Ülkesi(2021)
Düşler Ülkesi, ödül avcısı olan bir gencin hayatına odaklanıyor. 17 yaşındaki bir gencin ailesi ile birlikte yaşadığı çiftliğe haciz gelir. Genç, hacizi durdurmanın yolunu ararken önüne beklenmedik bir fırsat geçer.
Banka soygunu yapan bir kaçak aranmaktadır ve bulan kişiye yüklü bir miktar para ödülü verilecektir. Çiftliği kurtarmak için soyguncunun peşine düşmeye karar veren genç, bir süre sonra dahil olduğu olayın beklediğinden çok daha tehlikeli olduğunu keşfeder.
Sinemanın sessiz ama unutulmaz kahramanı Charlie Chaplin’in gizemli yaşamına eşsiz lezzette bir dokunuş olmuş.Film seçkileri yine özel, nitelikli tercihlerden ortaya çıkmış.Okuru laf kalabalığıyla sıkmayan sade ama belleklerde sinema sanatına dair derin izler bırakan yazılarınızı ilgiyle okuyoruz.Devamının gelmesi dileğiyle.Tebrik ederim