Balıkçılık sektörü ülke genelinde olduğu gibi Samsun’da da zor bir süreç geçiriyor. Küresel iklim değişikliği, denizlerdeki kirlilik ve yanlış avlanma politikaları nedeniyle Samsun’da balık avı miktarı bir yılda yüzde 7.5 azaldı.
Balıkçılık her geçen yıl zor dönemler yaşıyor. Samsun’da 2020 yılında 50 bin 793 ton deniz, 148 ton iç su olmak üzere toplam 50 bin 941 ton balık avlandı. 2019 yılına göre yüzde 7.5 azalan balık avı miktarı ülke genelinde de geriledi. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) verilerine göre 2020 yılında su ürünleri üretimi bir önceki yıla göre yüzde 6.1 azaldı. Samsun’da çeşitli boylarda toplam 612 adet balıkçı teknesi var. Ayrıca su ürünleri üretiminin de yüzde 12’si buradan karşılanıyor.
En büyük pay Karadeniz
Doğal kaynakların sonsuz olmadığını hatırlatarak su ürünleri üretimindeki azalmanın nedenlerine değinen Doç. Dr. Süleyman Özdemir, önemli konulara dikkat çekti. Sinop Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi öğretim üyesi Doç. Dr. Özdemir, “Su ürünleri üretiminin yüzde 46’sı avcılık, yüzde 54’ü de yetiştiricilikten oluşuyor. Ülke genelindeki bu rakamlarda en büyük paya Karadeniz sahiptir. Bu denizimizde en fazla avlanan üç türü sıraladığımızda karşımıza hamsi, çaça ve palamut çıkıyor” dedi.
Hamsi avı yüzde 35 azaldı
Hamsinin 2020 yılında 171 bin ton avlandığına dikkat çeken Doç. Dr. Süleyman Özdemir, bir önceki yıla göre yüzde 35 azalma yaşandığını dile getirdi. Türkiye su ürünleri üretiminde hamsinin yerinin farklı olduğunu söyleyen Doç. Dr. Özdemir şunları söyledi:
“Türkiye su ürünleri üretimindeki artış ve düşüşler, yaşanana dalgalanmalar hamsi balığının avcılığına bağlı olarak her yıl değişkenlik gösterebilmektedir. Bu nedenle hamsi avcılığının sürdürülebilir, devamlı ve maksimum ürünle işletilebilmesi ve yönetilmesi için bilinçli bir avcılık stratejisi yanında etkin tedbirler ve kararlar alınmalıdır. Hamsi 2020 yılında 171 bin tonluk av miktarı ile en fazla avlanan balık türü konumundadır. Ancak hamsi bir önceki yıldaki 263 bin tonluk av miktarının oldukça gerisinde bir üretime sahiptir.
İklim değişikliği, kirlilik…
Tüm dünyada etkili olan iklim değişiklikleri denizlerimizi ve buradaki doğal yaşamı da oldukça etkiliyor. Bunun yanında gün geçtikçe artan kirlilik, aşırı ve bilinçsiz avcılık denizlerdeki yaşam zinciri üzerinde olumsuz etkilere sahip oluyor. Yaşanan iklim değişiklikleri canlıların üreme, beslenme, türler arası ve tür içi rekabet gibi birçok faaliyetleri üzerinde etkiler yapıyor. Özellikle denizlerimizdeki su sıcaklıklarındaki değişimler sürü oluşturan balıkların üreme dönemlerinin değişmesine, beslenme alanlarının farklılaşmasına neden oluyor. Dolayısıyla hamsinin göç zamanı ve göç yollarında bazı değişimler ortaya çıkıyor.
Hamsi için önemli karar
Karadeniz ekosisteminde oluşan birçok değişim hamsinin bilinen göç yollarını değiştirmesine neden oluyor. 2020 yılındaki 23 bin tonluk palamut avcılık üretiminin hamsi ve çaça türleri üzerinde bir etkisinin olduğu söylenebilir. 2019 yılında ise tam tersi bir durum ortaydı. Palamut avcılığı 2 bin ton olarak gerçekleşmiş buna bağlı olarak hamsi ve çaça avcılığı yüksek miktarlarda gerçekleşmişti. Hamsinin üreme boyuna ulaşmamış bireylerinden oluşan sürülerinin avcılığının engellenmesi için av sezonu içerisinde alınacak geçici av yasaklarının da hamsinin avcılık miktarı üzerinde etkisinin olacağını söyleyebiliriz. 2020-2021 av sezonunda alınmış benzer bir kararı olması önemli ve gerekli güzel kararlardan biri olarak görmekteyiz. Özellikle gelecek av sezonları için üremesini tamamlamış hamsinin Karadeniz’de avcılığının sağlanabilmesi oldukça önemlidir.
Balık unu fabrikaları
Hamsi ile ilgili bir diğer konu balığın balık unu-yağı fabrikalarında işlenmesidir. Özellikle tüketime sunulmayan hamsinin fabrikalar için aşırı ve yoğun miktarlarda avcılığının yapılması doğru değil. Çaça, hamsinin alternatifi olarak balık unu-yağı fabrikaları tercih edilmeli. Ayrıca avcılığının desteklenmesi gerekir. Üstelik çaça balığı stokları Karadeniz’in tamamında dağılımı göstermekte. Karadeniz’de henüz istenilen seviyede işletilmeyen çaça türü balık unu-yağı sektörünün devamlılığı için önemli bir hammadde olarak görülmektedir. Ayrıca çaça balığı hamsi üzerindeki av baskısını azaltılmasına yardımcı oluyor. Su ürünleri ihracatına ve istihdama yaptığı katkı ile dikkatleri çekmektedir.
Hamsi tüm Karadeniz’in ortak bir değeridir ve mutlaka korunmalıdır. Ayrıca Karadeniz’e kıyısı olan tüm ülkeler için büyük önem arz etmektedir. Hamsi maalesef Karadeniz’e kıyısı olan bazı ülkelerde 7 cm hatta 5 cm boyutlarında avlanmakta. Maalesef bu hamsinin geleceği için bir faciadır. Bu durum hamsinin üremesini gerçekleştirmeden avlanmasına, yeni bireylerin katılmadan oluşan hamsi stoklarının gelecek av sezonlarında avlanmasıyla stoklarındaki azalmanın gün geçtikçe artmasına neden olacaktır.
Yanlış politikalar
Tüm bu eksiklikler ve yanlış politikalar nedeniyle Karadeniz balıkları ve balıkçılığını güzel günler beklememektedir. Neler yapılabileceği konusunda ortak bir akıl yürütülmesi gerekir. Özellikle kullanılan araçlarda seçicilik ve özelliklerinin geliştirmesi şart. Balık türlerindeki derinlik yasağı güncellenmeli. Üstelik bu av araçları için bir standart getirilmesi gerekmektedir.
Son olarak denizlerimizdeki kirlilik seviyesi mutlaka düşürülmelidir. Ayrıca sürdürülebilir ve maksimum su ürünlerinin devamlılığı için geniş alanlar gerekli. Eğer gerekli tedbirler alınmaz ise gelecek yıllarda sorun yaşanabilir. Bu nedenle su ürünleri üretimimizde daha düşük değerler görebiliriz.”
